Kontynuując cykl artykułów na temat zagrożeń w zakładach górniczych, chciałbym w poniższym wpisie przedstawić trochę informacji na temat zagrożenia metanowego. Temat zacząłem w listopadzie 2017 roku pisząc ogólny artykuł na temat zagrożeń – zobacz wpis.

Zagrożenie metanowe jest naturalnym zagrożeniem występującym w zakładach górniczych. Prowadzenie ruchu warunkach tego zagrożenia wymaga spełniania wielu warunków. Przede wszystkim zgodnie z art. 117 Ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze, przedsiębiorca jest obowiązany rozpoznawać zagrożenia związane z ruchem zakładu górniczego i podejmować środki zmierzające do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń.

Podstawowym kryterium oceny zagrożenia metanowego jest możliwość powstania w atmosferze kopalnianej stężenia metanu, które może spowodować: powstanie mieszaniny beztlenowej, zapalenie metanu lub wybuch metanu, stwarzając w ten sposób niebezpieczeństwo dla pracowników lub ruchu zakładu górniczego.

Jakie wyróżniamy kategorie zagrożenia metanowego?

To zależy w jakim zakładzie górniczym występuje to zagrożenie? Jak zwykle odpowiedzi na to pytanie należy szukać w przepisach, a konkretnie w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych.

W podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny ustala się cztery kategorie zagrożenia metanowego.

Do I kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępniony pokład lub jego część, jeżeli objętościowa ilość metanu pochodzenia naturalnego zawarta w jednostce wagowej w głębi calizny węglowej, zwana „metanonośnością”, wynosi od 0,1 do 2,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową.

Do II kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępniony pokład lub jego część, jeżeli metanonośność jest większa niż 2,5 m3/Mg, lecz nie jest większa niż 4,5 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową.

Do III kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępniony pokład lub jego część, jeżeli metanonośność jest większa niż 4,5 m3/Mg, lecz nie jest większa niż 8 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową.

Do IV kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępniony pokład lub jego część, jeżeli metanonośność jest większa niż 8 m3/Mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową lub zaistniał nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.

W podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych ustala się dwie kategorie zagrożenia metanowego.

Do I kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępnione złoże lub jego część, jeżeli w powietrzu stwierdzono występowanie metanu o zawartości większej niż 0,5%.

Do II kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępnione złoże lub jego część, jeżeli istnieje możliwość wzmożonego wydzielania lub nagłego wypływu metanu z górotworu lub z wody dopływającej do wyrobisk lub ich części.

Z kolei w podziemnych zakładach górniczych wydobywających sól ustala się dwie kategorie zagrożenia metanowego.

Do I kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępnione złoże lub jego część, jeżeli w powietrzu stwierdzono występowanie metanu albo mieszaniny gazów wybuchowych zawierającej metan o zawartości większej niż 0,1%.

Do II kategorii zagrożenia metanowego zalicza się udostępnione złoże lub jego część, jeżeli zaistniał:
1) nagły wypływ metanu albo mieszaniny gazów wybuchowych zawierającej metan lub
2) wyrzut metanu i skał
– w wyniku których zawartość gazów wybuchowych w powietrzu była większa niż 1%.

W jaki sposób ustalić kategorię zagrożenia metanowego?

Zgodnie art. 118 ust. 2 Ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze zaliczeń do poszczególnych kategorii zagrożenia metanowego dokonuje kierownik ruchu zakładu górniczego w oparciu o dokumentację, która zawiera:
1) charakterystykę zagrożenia metanowego udokumentowaną opisem:
a) oznaczeń metanonośności w udostępnionych pokładach węgla kamiennego lub ich częściach,
b) zawartości metanu w powietrzu w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych,
c) zawartości metanu oraz innych gazów wybuchowych w powietrzu w podziemnych zakładach górniczych wydobywających sól;
2) opis występowania w udostępnionym pokładzie lub jego części lub w udostępnionym złożu lub jego części, innych zagrożeń naturalnych, które mogą mieć wpływ na wzrost natężenia zagrożenia metanowego;
3) mapy wyrobisk lub ich części, w skali nie mniejszej niż 1:5000, z naniesionymi propozycjami granic poszczególnych kategorii zagrożenia metanowego;
4) wyniki badań przeprowadzonych przez rzeczoznawcę oraz opinię rzeczoznawcy, jeżeli dokonuje się zaliczenia do:
a) I, II lub III kategorii zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny,
b) I kategorii zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy metali nieżelaznych,
c) I kategorii zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających sól.

Co jeszcze?

Oczywistym jest, że oprócz ustalenia kategorii zagrożenia metanowego w pokładzie lub złożu jest jeszcze wiele inny warunków, które muszą być spełnione żeby móc bezpiecznie prowadzić eksploatację w warunkach tego zagrożenia.
Wszystkie te wymagania są opisane w: Rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
Temat jest bardzo poważny i bardzo złożony i ciężko jest w tak krótkim artykule opisać go od A do Z. Kto pracuje w warunkach tego zagrożenia wie o czym mówię. Zachęcam więc do ciągłej edukacji i powiększania swojej wiedzy bo przyczyni się to nie tylko do tego, że będziesz lepszym górnikiem, ale możesz też komuś i sobie uratować w przyszłości życie lub zdrowie.

Bardzo dużo informacji na tematy związane z zagrożeniem metanowym możesz znaleźć w moich materiałach szkoleniowych dla kandydatów ubiegających się o stwierdzenia kwalifikacji osób dozoru ruchu zakładu górniczego. Są tam opisane wszystkie aspekty, które dotyczą bezpiecznego prowadzenia pracy w warunkach tego zagrożenia oraz wszystkie pytania dotyczące metanu, jakie pojawiają się na egzaminach w urzędach górniczych.
Zachęcam więc do pogłębienia swojej wiedzy.

Powiązane artykuły:
1. Zagrożenia w zakładach górniczych.
2. Zagrożenie klimatyczne – zmiany.
3. Pytania na egzamin stwierdzający kwalifikacje.