Służba geologiczna i miernicza

Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego (KRZG) może wykonywać swoje obowiązki przy pomocy podległych mu osób kierownictwa i dozoru ruchu. Obowiązków, które nakładają na KRZG przepisy polskiego prawa jest cała masa. Dlatego też niezbędne jest zorganizowanie odpowiednich służb w kopalni, które będą pomagały kierownikowi w realizacji celów firmy i jednocześnie będą to robić zgodnie z obowiązującym prawem.

Jedną z takich grup, która obligatoryjnie musi działać w kopalni, jest służba geologiczna i miernicza. Prowadzi ona obsługę geologiczną i mierniczą w zakładzie górniczym i podlega bezpośrednio pod KRZG.

Kto wchodzi w jej skład?

W większości zakładów standardowo będzie to geolog górniczy i mierniczy górniczy. Oczywiście dodatkowo mogą to być również osoby kierownictwa i dozoru ruchu w specjalności mierniczej i geologicznej. Mogą to być pracownicy zatrudnieni na etacie w kopalni lub też mogą to być osoby świadczące usługę na zasadzie podwykonawstwa. Wybór zależy od pracodawcy lub też często od KRZG.

Informacje zawarte w tym wpisie zaczerpnąłem bezpośrednio z przepisów polskiego prawa odnoszących się do:
– podziemnych zakładów górniczych,
– odkrywkowych zakładów górniczych,
– otworowych zakładów górniczych.

Jakie są ich obowiązki?

Zakres zadań wykonywanych przez pracowników służby geologicznej i mierniczej ustala KRZG. Bardzo często (zwłaszcza w przypadku odkrywkowych zakładów górniczych), przedsiębiorca górniczy posiada więcej niż jedną kopalnię. Jednak służba geologiczna i miernicza jest jedna na wszystkie jego zakłady. Oznacza to, że pracownicy tej służby podlegają pod więcej niż jednego kierownika ruchu i muszą wykonywać zadania stawiane przez każdego z tych kierowników.

OK, ale oprócz tego, że KRZG przydziela zadania, to jest jeszcze szereg obowiązków, które narzucane są przez przepisy. W tym artykule skupię się właśnie szczegółowo na zadaniach wynikających z polskiego prawa w odniesieniu do służby mierniczej i geologicznej zakładu górniczego. Żeby zrobić to rzetelnie, to konieczne będzie rozdzielenie tego tematu na poszczególne rodzaje zakładów górniczych. Więc zaczynajmy.

Podziemne zakłady górnicze

Służba miernicza i geologiczna musi przede wszystkim:

1. Odbierać roboty górnicze w zakresie i terminach ustalonych przez KRZG.
2. Ewidencjonować zgłoszenia osób dozoru ruchu, dotyczące zmian warunków geologicznych i wodnych, napotkanych w trakcie prowadzenia robót górniczych.
3. Wykonywać pomiary uzupełniające i aktualizować mapy wyrobisk górniczych na podstawie szkiców sztygarskich sporządzanych przez wyznaczone osoby dozoru ruchu.
4. Wyznaczać miejsce rozpoczęcia, kierunek drążonego wyrobiska oraz jego nachylenie.

W przypadku samej obsługi geologicznej podziemnego zakładu górniczego:

1. Prowadzi się w szczególności:
a) profilowanie wyrobisk górniczych,
b) profilowanie otworów wykonywanych w celu rozpoznania parametrów złoża, skał otaczających oraz warunków wodnych, a także wybranych otworów w celach technologicznych,
c) badania hydrogeologiczne wyprzedzające roboty górnicze,
d) bilans wód pochodzących z dopływu do wyrobisk górniczych,
e) ewidencję dołowych zbiorników wodnych, niezlikwidowanych otworów wiertniczych, zawodnionych uskoków i innych potencjalnych źródeł zagrożenia wodnego.

2. Dokonuje się pomiarów zaburzeń geologicznych, zjawisk hydrogeologicznych oraz parametrów złoża w wyrobiskach górniczych.

3. Uzupełnia się mapy podstawowe, przeglądowe oraz specjalne w zakresie treści geologicznej.

4. Uzupełnia się mapy w zakresie aktualnej sytuacji górniczo-geologicznej sąsiednich zakładów górniczych.

5. Określa się i dokumentuje parametry geomechaniczne złoża i skał otaczających.

6. Wykonuje się opróbowania złoża i wód pochodzących z dopływu naturalnego do wyrobisk górniczych.

7. Sporządza się operat ewidencyjny zasobów złoża kopaliny.

8. Kontroluje się prawidłowość wykorzystania zasobów kopaliny w procesie jej wydobywania.

9. Przedstawia się propozycje przeklasyfikowań zasobów na posiedzeniach zespołu do spraw gospodarki złożem.

10. Określa się warunki geologiczne, hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie projektowanych i prowadzonych robót górniczych, szybów oraz likwidowanych wyrobisk górniczych.

11. Wyznacza się granice filarów bezpieczeństwa.

Wszystkie wymienione powyżej czynności muszą być wykonywane pod nadzorem geologa górniczego!

Z kolei w zakresie obsługi mierniczej podziemnego zakładu górniczego:

1. Dokonuje się w szczególności pomiarów:
a) geodezyjnych sytuacyjno-wysokościowych na powierzchni oraz w wyrobiskach górniczych,
b) inwentaryzacyjnych i kontrolnych wyrobisk górniczych oraz urządzeń i obiektów zakładu górniczego podczas jego budowy, ruchu i likwidacji,
c) orientacyjnych dla wyrobisk górniczych.

2. Prowadzi się obserwacje i dokonuje się pomiarów wpływu robót górniczych na powierzchnię terenu, a także przeprowadza się ich analizę.

3. Sporządza się i aktualizuje mapy podstawowe, przeglądowe oraz specjalne.

4. Uzupełnia się mapy w zakresie aktualnej sytuacji górniczo-geologicznej sąsiednich zakładów górniczych.

5. Aktualizuje się mapy sytuacyjno-wysokościowe powierzchni w związku z działalnością górniczą.

6. Wyznacza się granice filarów ochronnych.

Wszystkie wymienione powyżej czynności muszą być wykonywane pod nadzorem mierniczego górniczego!

Kontynuując temat, w zakresie obsługi geologicznej i mierniczej podziemnego zakładu górniczego, należy pamiętać o sporządzaniu przeglądowych map wyrobisk górniczych na potrzeby:
a) kierownika ruchu zakładu górniczego;
b) osób kierownictwa wskazanych przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
c) kierownika działu wentylacji zakładu górniczego – mapy przewietrzania;
d) osób dozoru ruchu zakładu górniczego wykonujących roboty górnicze.

Skale map oraz terminy ich aktualizacji określa KRZG.

Ponadto służba miernicza i geologiczna musi prowadzić książkę uwag.
Książka uwag służby mierniczej i geologicznej, zawiera informacje dotyczące ruchu zakładu górniczego, w szczególności dotyczące:
1. Prowadzenia robót niezgodnie z warunkami określonymi w planie ruchu zakładu górniczego,
2. Nieprawidłowości w gospodarowaniu zasobami złoża w trakcie ich wydobywania,
3. Zbliżania się w wyniku prowadzonych robót górniczymi do granic filarów ochronnych, oporowych, bezpieczeństwa i granicznych, krawędzi eksploatacyjnych, zrobów,  wodonośnych uskoków, zawodnionych warstw nadkładu lub do miejsc występowania innych zagrożeń,
4. Zbliżania się do serii utworów izolujących między złożem a zbiornikami wodnymi lub poziomami wodonośnymi występującymi w jego otoczeniu – w przypadku zakładów górniczych wydobywających sól,
5. Stwierdzonych istotnych zmian warunków geologicznych, hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich.

Informacje wpisane do książki uwag służby mierniczej i geologicznej przekazuje się kierownikowi ruchu zakładu górniczego, który powinien:
1. Wyznaczyć termin oraz osoby odpowiedzialne za usunięcie zgłoszonych nieprawidłowości – w przypadkach określonych w pkt 1 i 2 powyżej.
2. Określić sposób prowadzenia robót górniczych – w przypadkach określonych pkt 3–5 powyżej.

Odkrywkowe zakłady górnicze

Podobnie jak w przypadku podziemnych zakładów górniczych, służba miernicza i geologiczna musi ewidencjonować zgłoszenia osób kierownictwa i dozoru ruchu dotyczące:
1. Zaburzeń geologicznych.
2. Zbiorników wodnych.
3. Osuwisk.
4. Zmian warunków geologiczno-górniczych.

KRZG może żądać również od służby mierniczej i geologicznej opinii na podstawie, której będzie mógł określić stateczność oraz parametry skarp i zboczy.

W zakresie obsługi geologicznej i mierniczej, należy prowadzić książkę uwag oraz
książkę ewidencji dokumentacji mierniczo-geologicznej.
Książka uwag zawiera informacje dotyczące zakładu górniczego, a w szczególności:
1. Prowadzenia robót niezgodnie z warunkami określonymi w koncesji lub w planie ruchu zakładu górniczego.
2. Uchybień w zakresie racjonalnej gospodarki złożem.
3. Zauważonych zagrożeń mających wpływ na bezpieczeństwo ruchu zakładu górniczego.
4. Stwierdzonych zmian warunków geologicznych lub hydrogeologicznych w stosunku do określonych w dokumentacji geologicznej i hydrogeologicznej, w tym zmian spowodowanych dokładniejszym rozpoznaniem złoża lub zmianą granic złoża.

Informacje wpisane do książki uwag należy niezwłocznie przekazać kierownikowi ruchu zakładu górniczego.
KRZG wyznacza termin oraz osoby odpowiedzialne za usunięcie zgłoszonych nieprawidłowości.

W przypadku samej obsługi geologicznej odkrywkowego zakładu górniczego:

1. Kontroluje się:
a) roboty górnicze i wiertnicze wykonywane na potrzeby zakładu górniczego,
b) racjonalne wykorzystanie kopalin,
c) zgodność prowadzenia robót górniczych z koncesją, projektem zagospodarowania złoża i planem ruchu zakładu górniczego,
d) selektywną eksploatację i zwałowanie złóż wielosurowcowych.

2. Kartuje, profiluje i opróbowuje się roboty górnicze i wiertnicze.

3. Bada się budowę geologiczną górotworu, wykonuje się obserwacje i pomiary hydrogeologiczne oraz prowadzi się ewidencję ich wyników.

4. Prowadzi się:
a) badania strukturalne, mineralogiczne i petrograficzne, niezbędne do określenia zjawisk geologicznych,
b) aktualizację treści geologicznej map podstawowych, przeglądowych i specjalnych,
c) badania geologiczne wyprzedzające i rozpoznawcze,
d) okresowe analizy gospodarki złożem.

5. Sporządza się:
a) podstawowe dokumenty dotyczące prac geologicznych i górniczych,
b) operat ewidencyjny zasobów złoża kopaliny.

6. Dokumentuje się przyczyny powstania strat w zasobach złoża.

7. Bada się stosunki wodne w terenie górniczym i jego bezpośrednim sąsiedztwie.

8. Bada się i kontroluje jakość złoża oraz zmienności parametrów jakościowych w procesie wydobywania kopalin.

9. Aktualizuje się i uzupełnia dokumentację mierniczo-geologiczną wynikami badań i pomiarów geologicznych, hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich oraz wynikami badań laboratoryjnych.

10. Prognozuje się i analizuje zagrożenia naturalne.

Z kolei w zakresie obsługi mierniczej odkrywkowego zakładu górniczego:

1. Kontroluje się zgodność prowadzonych robót górniczych z planem ruchu zakładu górniczego i wymaganiami określonymi w koncesji;

2. Wykonuje się:
a) prace geodezyjne związane z budową, rozbudową i ruchem zakładu górniczego, w tym pomiary zdjętego nadkładu i wydobytej kopaliny,
b) pomiary określające wpływ robót górniczych na powierzchnię terenu górniczego,
c) pomiary uzupełniające i kontrolne.

3. Sporządza, aktualizuje i uzupełnia się dokumentację mierniczo-geologiczną.

4. Wyznacza się w terenie punkty załamania granicy obszaru górniczego, filary, pasy i półki ochronne oraz kontroluje się prowadzenie robót górniczych w ich granicach.

5. Prognozuje i określa się deformację powierzchni w granicach terenu górniczego.

6. Sporządza się dokumentację mierniczą:
a) dla prowadzenia rekultywacji,
b) zjawisk osuwiskowych, występujących w wyrobiskach górniczych i w rejonie zwałowisk.

7. Kontroluje się sposób zagospodarowania terenów oraz opracowuje się wnioski dotyczące sposobu zagospodarowania lub przekazywania terenów zbędnych.

Ponadto przed rozpoczęciem robót górniczych w sąsiedztwie granic obszaru górniczego służba miernicza wyznacza w terenie przebieg tych granic. Punkty załamania granic obszaru górniczego w tym rejonie stabilizuje się w sposób trwały w gruncie.

W przypadkach uzasadnionych warunkami terenowymi i techniczno-ruchowymi lub warunkami bezpieczeństwa służba miernicza zakładu górniczego może wyznaczyć granice obszaru górniczego w inny sposób określony przez KRZG.

Otworowe Zakłady Górnicze

Służba mierniczo-geologiczna zakładu górniczego otworowego, podobnie jak w przypadku zakładów odkrywkowych i podziemnych, podlega bezpośrednio kierownikowi ruchu tego zakładu oraz musi prowadzić książkę uwag, która zawiera informacje dotyczące w szczególności:

1. Prowadzenia robót niezgodnych z warunkami określonymi w koncesji oraz w planie ruchu zakładu górniczego otworowego lub projekcie zagospodarowania złoża.
2. Uchybień w zakresie racjonalnej gospodarki złożem.
3. Stwierdzonych istotnych zmian warunków geologicznych lub hydrogeologicznych.
4. Stwierdzonych zagrożeń mających wpływ na bezpieczeństwo ruchu zakładu górniczego otworowego lub na ochronę środowiska.

Następnie każdą informację wpisaną do książki uwag niezwłocznie przedkłada się kierownikowi ruchu zakładu górniczego otworowego, który, w przypadku gdy informacja dotyczy nieprawidłowości, wyznacza sposób dalszego postępowania oraz termin i osoby odpowiedzialne za usunięcie tych nieprawidłowości.

Do zadań służby, w części mierniczej, należy:

1. Sporządzanie i uzupełnianie map podstawowych, przeglądowych i specjalnych.
2. Wykonywanie i nadzorowanie pomiarów realizowanych przy budowie obiektów budowlanych zakładu górniczego otworowego i lokalizacji otworów wiertniczych;
3. Prognozowanie i prowadzenie obserwacji i pomiarów wpływu robót górniczych na powierzchnię terenu górniczego, budynki i budowle.
4. Prowadzenie inwentaryzacji i aktualizacji map sytuacyjno-wysokościowych powierzchni w granicach terenu górniczego oraz miejsc wykonywania urządzeń infrastruktury przemysłowej.

Do zadań służby, w części geologicznej, należy:

1. Kontrola, profilowanie, opróbowanie i dokumentowanie robót wiertniczych.
2. Wstępne i bieżące opróbowanie horyzontów produktywnych i wodonośnych, wraz z projektowaniem i kontrolą pomiarów hydrodynamicznych, próbnych pompowań oraz testów produkcyjnych łącznie z prowadzeniem ewidencji ich wyników.
3. Ustalanie parametrów produkcyjnych, z uwzględnieniem uwarunkowań geologicznych, techniczno-ekonomicznych i innych, oraz kontrola zachowania tych parametrów w trakcie eksploatacji.
4. Sporządzanie, aktualizacja i uzupełnianie dokumentacji mierniczo-geologicznej w zakresie swojej kompetencji, w tym dokumentów geologicznych, ilustrujących wyniki badań otworowych i laboratoryjnych oraz wyniki pomiarów parametrów produkcyjnych.
5. Kontrola zmian jakości kopaliny i płynów złożowych w procesie ich wydobywania łącznie z ich dokumentowaniem.
6. Prowadzenie ewidencji i bilansu zasobów i strat.
7. Rozpoznawanie i prognozowanie zagrożeń naturalnych.
8. Kontrola i okresowa analiza racjonalności gospodarki złożem, w tym wykorzystania kopalin towarzyszących.
9. Kontrola zgodności prowadzenia robót górniczych z koncesją, projektem zagospodarowania złoża, dokumentacją geologiczną i z zatwierdzonym planem ruchu zakładu górniczego otworowego.

Ponadto służba geologiczna określa zakres i system oddziaływania na warunki hydronaporowe dla rejonów eksploatacyjnych, w uzgodnieniu z właściwymi działami ruchu zakładu górniczego otworowego.
Określa również maksymalną temperaturę odbieranych wód złożowych z poszczególnych otworów odprężających, w uzgodnieniu z kierownikiem działu górniczego.

Podsumowanie

Jak widać po powyższym wpisie, zadań służby geologicznej i mierniczej jest całkiem sporo. Nie zdajemy sobie z tego do końca sprawy, gdyż te osoby działają trochę w cieniu codziennej pracy ich kolegów górników. Niemniej jednak koledzy ze służby geologicznej i mierniczej, są równie ważnym elementem układanki składającym się na prawidłowe funkcjonowanie zakładu górniczego. Jeśli masz jakieś swoje przemyślenia lub doświadczenia w tym temacie, to podziel się nimi w komentarzu. Każda informacja będzie cenna dla osób, które będą to czytały.

Powiązane artykuły:
1. Geolog górniczy
2. Kto może zostać Kierownikiem Ruchu Zakładu Górniczego?
3. Opracowania pytań egzaminacyjnych.

Pozdrawiam