Przenośniki taśmowe w zakładach górniczych

Przenośniki taśmowe są jedną z podstawowych metod transportu stosowanych w zakładach górniczych, zarówno odkrywkowych jak i podziemnych. Są to urządzenia wykorzystywane do odstawy urobku na duże odległości, jak również na krótsze dystanse. Nie będę skupiał się w tym artykule na ich szczegółowej budowie, a raczej napiszę trochę jakie wymagania muszą spełniać przenośniki taśmowe w świetle obowiązującego prawa.

W co powinny być wyposażone przenośniki taśmowe?

Pytanie to bardzo często pojawia się w trakcie egzaminów stwierdzających kwalifikacje osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładów górniczych. Zwłaszcza dla specjalności mechanicznej. Odpowiedź na to pytanie podzielę na dwa etapy. Pierwszy będzie dotyczył kopalń odkrywkowych, a drugi będzie dotyczył kopalń podziemnych.

Etap I – Kopalnie Odkrywkowe

W przypadku odkrywkowych zakładów górniczych odpowiedź wynika z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu odkrywkowego zakładu górniczego.

Tak więc zgodnie z w/w rozporządzeniem przenośniki taśmowe wyposaża się w urządzenia:
1) do napinania oraz czyszczenia taśmy;
2) hamulcowe, zabezpieczające przed samoczynnym ruchem taśmy pod wpływem  ciężaru urobku oraz przed zasypaniem przenośnika odbierającego;
3) umożliwiające awaryjne zatrzymanie przenośnika;
4) służące jako osłony części wirujących i ruchomych, określone szczegółowo w dokumentacji technicznej;
5) sygnalizujące (akustyczne i optyczne), informujące o zamierzonym uruchomieniu przenośnika;
6) wyłączające z ruchu przenośnik w przypadku zaistnienia poślizgu taśmy na bębnach napędowych.

Ponadto przenośnik taśmowy wyposaża się w skuteczne zabezpieczenie przed przypadkowym uruchomieniem.
Z kolei przenośniki taśmowe pracujące w ciągu oraz człony konstrukcji przenośników taśmowych, na których zainstalowane są urządzenia lub przewody elektroenergetyczne, łączy się ze sobą po obu stronach linką lub taśmą stalową o przekroju co najmniej 50 mm² lub w inny sposób, zapewniający skuteczne przewodzące połączenie tych części poprzez powierzchnie styku.

Dodatkowo wzdłuż tras przenośników taśmowych w miejscach ustalonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego lub wyznaczoną przez niego osobę dozoru ruchu zakładu górniczego, powinny znajdować się bezpieczne dla osób przejścia przez te przenośniki. Teren wzdłuż przenośników taśmowych utrzymuje się w sposób umożliwiający przejazd lub przejście w celu przeprowadzenia kontroli stanu technicznego przenośnika lub jego naprawy. Stałe stanowiska obsługi przenośników taśmowych wyposaża się w techniczne środki łączności, choć w przypadkach uzasadnionych warunkami technicznymi, kierownik ruchu zakładu górniczego może odstąpić od tego wymogu.

W rejonie stacji napędowych przenośników taśmowych zapewnia się powierzchnię niezbędną do korzystania z urządzeń dźwignicowych podczas montażu lub napraw. W przypadku gdy nie jest możliwe zapewnienie powierzchni, o której mowa, stacje napędowe przenośników taśmowych wyposaża się we własne urządzenia dźwignicowe, odpowiadające wymaganiom określonym w przepisach o dozorze technicznym.

Przenośniki taśmowe należy przesuwać zgodnie z instrukcją zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego. Naprawianie przenośnika jest dopuszczalne, po uprzednim jego zabezpieczeniu przed przypadkowym uruchomieniem, w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

Czy można dopuścić przenośnik w którym czegoś brakuje?

Oczywiście tak. W przypadkach uzasadnionych warunkami technicznymi, przenośniki które zgodnie z dokumentacją techniczną nie posiadają pełnego wyposażenia takiego jak:
1) urządzenia do napinania oraz czyszczenia taśmy;
2) urządzenia hamulcowe, zabezpieczające przed samoczynnym ruchem taśmy pod wpływem  ciężaru urobku oraz przed zasypaniem przenośnika odbierającego;
6) urządzenia wyłączające z ruchu przenośnik w przypadku zaistnienia poślizgu taśmy na bębnach napędowych;
oddaje do ruchu kierownik ruchu zakładu górniczego pod warunkiem ustalenia dodatkowych wymagań gwarantujących bezpieczeństwo.

Etap II – Kopalnie Podziemne

W przypadku podziemnych zakładów górniczych odpowiedź wynika z Rozporządzenia Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.

1. Zgodnie z w/w rozporządzeniem przenośnik taśmowy wyposaża się w:
1) samoczynne hamulce uniemożliwiające ruch taśmy w przypadku wyłączenia napędu;
2) urządzenia umożliwiające:
a) awaryjne zatrzymanie napędu,
b) zablokowanie urządzenia awaryjnego w pozycji włączonej;
3) urządzenia do kontroli schodzenia taśmy na trasie przenośnika oraz przed pomostem do wsiadania i wysiadania osób.
2. Zapewnia się wyłączenie napędu przenośnika taśmowego przez osobę jadącą na górnej lub na dolnej taśmie z dowolnego miejsca na trasie tego przenośnika.
3. Wyłączniki awaryjne instaluje się w odległości nie większej niż 70 m od siebie, w sposób umożliwiający wyłączenie przenośnika taśmowego przez pociągnięcie za linkę w dowolnym kierunku.
4. Do awaryjnego wyłączania przenośnika taśmowego stosuje się cięgna elastyczne, w szczególności linki stalowe. Stosowanie drutu jest niedopuszczalne.

Ponadto w wyrobiskach górniczych przenośniki taśmowe wyposaża się w:
1) taśmę trudnopalną;
2) urządzenia kontroli ruchu;
3) samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze – w miejscach przesypów przenośników taśmowych i ich napędów.
Miejsca zsypów i przesypów przenośników taśmowych i zgrzebłowych wyposaża się w osłony chroniące pracowników przed spadającymi bryłami urobku.

Bardzo często trzeba również powiedzieć o minimalnych odległościach, które muszą być zachowane w wyrobiskach od przenośników. Chodzi o to, że wyrobiska, w których znajdują się przenośniki taśmowe i zgrzebłowe, utrzymuje się w sposób zapewniający wzdłuż trasy odległość nie mniejszą niż:
1) 0,25 m – od ociosu, obudowy lub innych stałych elementów urządzeń i instalacji do konstrukcji trasy przenośnika;
2) 0,7 m – od ociosu, obudowy lub innych stałych elementów urządzeń lub instalacji, po stronie przejścia dla osób do konstrukcji trasy przenośnika;
3) 0,6 m – od stropu wyrobiska lub innych stałych elementów urządzeń i instalacji umieszczonych pod stropem do taśmy górnej lub zgrzebła.
Odległość napędu przenośnika taśmowego i zgrzebłowego od obudowy wyrobiska lub zainstalowanych w tym wyrobisku maszyn i urządzeń wynosi nie mniej niż 0,7 m po jego obu stronach.
Przechodzenie przez przenośniki jest dopuszczalne wyłącznie w zabezpieczonych i przeznaczonych do tego miejscach, na warunkach określonych w dokumentacji układu transportu.

Czy przenośnik taśmowy może służyć do transportu ludzi?

Tak, może służyć do transportu ludzi. Jazda ludzi przenośnikami taśmowymi odbywa się na podstawie regulaminu określającego zasady jej prowadzenia oraz warunki kontroli trasy tych przenośników. Regulamin ten jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

Przenośnik taśmowy do jazdy ludzi wyposaża się w pomosty do wsiadania i wysiadania. Z kolei pomosty do wsiadania i wysiadania:
1) przystosowuje się do nachylenia wyrobiska;
2) wyposaża się w elementy ułatwiające wsiadanie i wysiadanie;
3) utrzymuje się w stanie zapobiegającym poślizgnięciu się.
Pomost do wsiadania osób oznakowuje się tablicą świetlną, na której umieszcza się napis „jazda ludzi dozwolona” wraz z odpowiednim piktogramem oraz tablicę świetlną z umieszczonym na niej napisem „jazda ludzi zabroniona”. Tablicę tą sprzęga się z układem sterowania przenośnika taśmowego.

Wyrobiska, w których znajdują się przenośniki taśmowe przystosowane do jazdy ludzi, utrzymuje się w sposób zapewniający:
1) odległość od konstrukcji trasy do ociosu obudowy lub urządzeń zainstalowanych na stałe w wyrobisku nie mniejszą niż:
a) 0,25 m – na trasie przenośnika,
b) 0,7 m – od strony przejścia dla osób;
2) odległość taśmy górnej od stropu lub urządzeń zainstalowanych pod stropem nie mniejszą niż:
a) 1 m – na trasie transportu osób,
b) 1,5 m – w miejscach wsiadania i wysiadania osób.
Spąg wyrobiska w miejscach, w których znajdują się pomosty, utrzymuje się w czystości. Składowanie w tych miejscach przedmiotów i materiałów jest niedopuszczalne.

Szczegółowe zasady jazdy ludzi przenośnikiem taśmowym to temat na osobny artykuł. Oczywiście pochylę się nad tym w niedalekiej przyszłości.

To by było na tyle jeżeli chodzi o wymagania stawiane w przenośnikom taśmowym. Jest to minimum wymaganej wiedzy, którą należałoby sobie przyswoić. Jeśli chcesz coś dodać od siebie to zapraszam do dzielenia się swoją wiedzą w komentarzu.

Z górniczym pozdrowieniem.
Piotrek