Wszystko co ma swój początek, musi mieć też swój koniec…
Bez wątpienia ta zasada dotyczy złóż eksploatowanych kopalin. Każda kopalnia prędzej czy później zakończy wydobycie z powodu wyeksploatowania zasobów złoża. I co wtedy dzieje się z taką kopalnią?

Zgodnie z prawem zakład górniczy powinien zostać zlikwidowany. Brzmi tragicznie ale niestety taka jest kolej rzeczy. Aby móc przeprowadzić taką likwidację, potrzebne są do tego środki finansowe.

O jakich środkach finansowych jest mowa?

Otóż zgodnie z ustawą Prawo Geologiczne i Górnicze, przedsiębiorca który uzyskał koncesję na działalność związaną z:
1) wydobywaniem kopalin ze złóż,
2) poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż węglowodorów oraz wydobywaniem węglowodorów ze złóż,
3) podziemnym bezzbiornikowym magazynowaniem substancji,
4) podziemnym składowaniem odpadów,
musi utworzyć fundusz likwidacji zakładu górniczego i gromadzić na nim środki.

Środki funduszu gromadzi się na wyodrębnionym rachunku bankowym w postaci środków pieniężnych. Środki funduszu mogą być gromadzone również w postaci bonów skarbowych lub obligacji emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa.

Ile kasy trzeba wpłacać?

Są dwie metody wyliczania, ile pieniędzy powinno być przeznaczone na fundusz likwidacji i w jakich odstępach czasu.
Pierwsza metoda
Dotyczy wydobywania kopalin ze złóż metodą robót podziemnych lub otworów wiertniczych. Czyli mowa tutaj o kopalniach podziemnych i otworowych. W ich przypadku przeznacza się na fundusz równowartość nie mniej niż 3% odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych zakładu górniczego, ustalanych stosownie do przepisów o podatku dochodowym.
Hmm… brzmi ciekawie, ale o co chodzi?, zapytają niektórzy. To ile tej kasy trzeba będzie wpłacić? Spróbuję wyjaśnić na przykładzie.

Zacznijmy od tego co to są środki trwałe? Są to wszelkiego rodzaju aktywa materialne firmy, które są wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą m. in takie jak: budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu itp…Przedsiębiorcy powinni prowadzić ewidencję swoich środków trwałych. Każdy znajdujący się w ewidencji środek trwały ma swoją wartość początkową, którą trzeba potrafić udowodnić (faktura zakupu, akt notarialny, wycena rzeczoznawcy).

Co to jest amortyzacja?

Przejdźmy zatem płynnie do amortyzacji. Czym ona jest? Posłużę się bardzo ogólnym wyjaśnieniem:
Mamy kopalnię której wartość środków trwałych wynosi 100 mln zł. Przedsiębiorca ma prawo zastosować tzw. amortyzację środków trwałych. Będzie to kwota stanowiąca jakiś procent wartości początkowej każdego środka trwałego, która co miesiąc będzie odnotowana jako koszty uzyskania przychodu. Dla ułatwienia obliczeń przyjmijmy, że roczna amortyzacja w naszej kopalni wynosi 10% wartości środków trwałych. Oznacza to, że co roku właściciel kopalni może zaliczyć w koszty działalności swojej kopalni kwotę 10% x 100 mln zł = 10 mln zł. Kwota ta obniży roczny przychód firmy, a tym samym kopalnia zapłaci niższy podatek od dochodu.

Zatem roczny odpis amortyzacyjny w naszym przykładzie wynosi 10 mln zł.
Więc w tym przypadku przedsiębiorca musi przeznaczyć 300 tys zł na wpłatę na odrębny rachunek z tytułu funduszu likwidacji zakładu górniczego (3% x 10 mln zł = 300 tys. zł).
Wyliczenie to jest czysto teoretyczne i mocno uproszczone. Przytoczyłem je aby w jak najprostszy sposób przedstawić sposób obliczenia ilości pieniędzy, jakie w skali roku będą musiały trafić na fundusz likwidacji zakładu górniczego. Mam nadzieję, że jest to zrozumiałe 🙂

Druga metoda
Dotyczy wydobywania kopalin ze złóż metodą odkrywkową. W tym przypadku przeznacza się na fundusz równowartość nie mniej niż 10% należnej opłaty eksploatacyjnej.

Co to jest opłata eksploatacyjna?

Napisałem o tym odrębny artykuł.
Ale w dużym skrócie jest to nic innego jak kolejny podatek, który musi zapłacić przedsiębiorca. Opłata eksploatacyjna stanowi iloczyn wydobytej kopaliny oraz stawki za wydobytą tonę. Dotyczy to przedsiębiorców, którzy uzyskali koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża, a także tych którzy uzyskali decyzję inwestycyjną w związku z koncesją na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złóż.

Natomiast przedsiębiorcy, którzy uzyskali koncesję na:
– podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji albo
– podziemne składowanie odpadów, albo
– podziemne składowanie dwutlenku węgla
muszą wnieść opłatę, którą ustala się mnożąc ilość: substancji, odpadów albo dwutlenku węgla przez stawkę.

Stawki opłat są co roku aktualizowane, a minister właściwy do spraw środowiska ogłasza je w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. (sprawdź stawki na: 2019 rok, 2020 rok, 2021 rok, 2022 rok).

Przykład: Kopalnia odkrywkowa wydobyła w okresie rozliczeniowym (przyjmijmy, że będzie to 2019 rok) 2 mln ton dolomitu. Aktualna stawka opłaty eksploatacyjnej dla tej kopaliny wynosi 1,02 zł/t. Zatem opłata eksploatacyjna wyniesie 2 x 1,02 = 2,04 mln zł.
Mając już wiedzę ile wyniosła opłata, możemy w łatwy sposób obliczyć ile trzeba będzie przeznaczyć na fundusz likwidacji zakładu górniczego.
10% x 2,04 = 204 tys. zł

W odniesieniu do obydwu metod liczenia, wpłaty należy dokonać w terminie miesiąca po zakończeniu roku obrotowego (czyli do 31 stycznia).

Od kiedy trzeba tworzyć fundusz likwidacji ZG?

Wpłaty środków na fundusz w przypadku wydobywania kopalin ze złóż, należy wykonywać od dnia w którym powstanie wymóg wnoszenia opłaty eksploatacyjnej (czyli od momentu rozpoczęcia wydobycia).
W przypadku podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji lub podziemnego składowania odpadów obowiązek ten powstaje od dnia zatwierdzenia planu ruchu zakładu górniczego.

Do kiedy trzeba tworzyć fundusz likwidacji ZG?

Obowiązek wpłacania środków na fundusz kończy się z dniem rozpoczęcia likwidacji zakładu górniczego. Rozpoczęcie wypłat z funduszu może nastąpić dopiero po zatwierdzeniu przez właściwy urząd górniczy planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego.

Co się stanie gdy ktoś nie utworzy funduszu?

W trakcie inspekcji w zakładzie górniczym, pracownicy urzędu górniczego, mogą sobie zażyczyć okazania aktualnych wyciągów z rachunku bankowego, na którym powinny być gromadzone środki funduszu. Jeśli przedsiębiorca nie jest w stanie wykazać, że tworzy taki funduszu i że gromadzi na nim środki, to podlega karze grzywny.
Kara taka może wynieść do 3% przychodu przedsiębiorcy, który został osiągnięty w poprzednim roku kalendarzowym. Wysokość kary ustala Prezes Wyższego Urzędu Górniczego. Przedsiębiorca ma obowiązek dostarczyć Prezesowi WUG, w terminie 30 dni od dnia otrzymania żądania, wszystkie dane niezbędne do określenia podstawy wymiaru kary pieniężnej. Jeśli tych danych nie dostarczy, to Prezes może ustalić podstawę wymiaru kary pieniężnej w sposób szacunkowy, nie mniejszą jednak niż 500 000 zł. Oczywiście nałożenie kary nie zwalnia przedsiębiorcy z utworzenia funduszu likwidacji i w dalszym ciągu będzie on musiał wywiązać się z tego obowiązku prawnego.

Podsumowanie

Likwidacja zakładu górniczego to z pewnością nic przyjemnego, ale tak jak napisałem na początku, jest to nieuniknione. Kopanie wydobywają zasoby, które nie są nieskończone i prędzej czy później nadejdzie dzień w którym trzeba będzie zamknąć zakład i pozostawić po sobie porządek. Ustawodawca będąc przezornym już w trakcie funkcjonowania kopalni wymusza na przedsiębiorcach gromadzenie środków, które w przyszłości posłużą do przeprowadzenia procesu likwidacji zakładu górniczego.

Powiązane wpisy:
1. Plan Ruchu zakładu górniczego.
2. Odpowiedzialność osób dozoru.
3. Ważne daty dla górnika.
4. Opłata eksploatacyjna.
5. Pytania na egzamin w urzędzie górniczym.