W każdym zakładzie produkcyjnym (zwłaszcza w kopalni), występuję pewne czynniki szkodliwe, które mogą mieć negatywny wpływ na pracowników. Obowiązkiem pracodawcy jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Jakie czynniki szkodliwe mogą występować w środowisku pracy w zakładzie górniczym?

Aby być precyzyjnym zanim odpowiem na to pytanie, warto wspomnieć, że wiele zależy od tego o jakim zakładzie górniczym mówimy? Aby nie rozpisywać się zbyt długo wymienię najważniejsze czynniki, które występują w większości kopalń: 1. Czynniki fizyczne: hałas, wibracje (drgania mechaniczne), pyły przemysłowe. 2. Czynniki chemiczne: toksyczne, rakotwórcze, mutagenne. 3. Czynniki biologiczne: makro- i mikroorganizmy roślinne oraz zwierzęce (raczej nie występują w zakładach górniczych) Oczywiście tych czynników szkodliwych jest więcej i jeśli uważasz, że warto je tutaj wymienić to napisz to w komentarzu pod tym artykułem. Trochę więcej na temat czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy możesz dowiedzieć się ze strony jednej z Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych. Ja w dalszej części tego wpisu skupię się na tym co pracodawca musi z tym „fantem” robić?

Obowiązki pracodawcy

Wynikają one bezpośrednio z Kodeksu pracy (konkretnie z art. 227 § 1), który mówi, że: Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności: 1) utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników; 2) przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom. Tak więc oprócz tego, że pracodawca musi dbać o zdrowie pracowników, to musi na bieżąco monitorować czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy, poprzez wykonywanie określonych pomiarów i badań (badania środowiska pracy).

O jakie badania i pomiary chodzi?

Zgodnie z zasadą: Jeśli chcesz czymś zarządzać, musisz to najpierw zmierzyć. Szczegółowe informacje na ten temat wynikają z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 33, poz. 166). Generalnie to pracodawca musi wskazać czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy (w jego zakładzie), dla których wykonuje się badania i pomiary. Pracodawca musi również zapewnić wykonanie badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

Jak często robić badania i pomiary?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, najpierw musimy wiedzieć jakie są dopuszczalne normy. Mam na myśli najwyższe dopuszczalne stężenia (NDS) oraz najwyższe dopuszczalne natężenia (NDN) czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Szczegółowe informacje na ten temat wynikają z Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (wraz z późn. zmianami). Nie będę tutaj opisywał wszystkich czynników z osobna, bo to można znaleźć w rozporządzeniu. Skupię się jedynie na tych z którymi zetknąłem się w trakcie wykonywania mojej pracy i które występują praktycznie w każdej kopalni. Są to przede wszystkim:

1. Zapylenie

Czyli pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność. Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS), w zależności od czasu narażenia na zmianie roboczej wynosi 10 [mg/m3]. Jeżeli wynik ostatniego badania i pomiaru wyniesie powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS (1 – 5 mg/m3), to kolejne badanie trzeba będzie wykonać w ciągu 2 lat. Natomiast jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS (>5 mg/m3), to kolejne badanie trzeba będzie wykonać w ciągu roku. Ważną informacją jest to, że jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania kolejnych badań i pomiarów.

2. Hałas

W środowisku pracy jest charakteryzowany przez: a) poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową – nie może on przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może przekraczać wartości 3,64 x 10³ [Pa² x s]. Z kolei poziom ekspozycji na hałas odniesiony do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, również nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 x 10³ [Pa² x s]. b) maksymalny poziom dźwięku A – nie może przekraczać wartości 115 dB. c) szczytowy poziom dźwięku C – nie może przekraczać wartości 135 dB. Badanie hałasu trzeba wykonywać raz na 2 lata jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN). Natomiast jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN to badanie trzeba wykonać co najmniej raz w roku.

3. Drgania mechaniczne

a) działające na organizm człowieka przez kończyny górne. Wartość ekspozycji dziennej nie może przekraczać 2,8 m/s². Wartość ekspozycji trwającej 30 minut i krócej nie może przekraczać 11,2 m/s². b) o ogólnym działaniu na organizm człowieka. Wartość ekspozycji dziennej nie może przekraczać 0,8 m/s². Wartość ekspozycji trwającej 30 minut i krócej nie może przekraczać 3,2 m/s². W obydwu przypadkach badania trzeba wykonywać co najmniej raz na dwa lata jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN). Z kolei jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN to badanie trzeba wykonać co najmniej raz w roku. Ważną informacją jest to, że jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu lub drgań mechanicznych, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania kolejnych badań i pomiarów.

Kto może wykonywać badania?

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy mogą wykonywać laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie na podstawie przepisów Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (wraz z późniejszymi zmianami).

Kto odpowiada za terminowość badań?

Oczywiście przepis ogólny mówi, że jest to obowiązek pracodawcy. Ale przecież prezes czy właściciel firmy nie robi tego osobiście. Zleca to swoim pracownikom. Z reguły obowiązek ten ląduje na barkach pracowników służby BHP lub ochrony środowiska. Wszystko zależy od wewnętrznych ustaleń panujących w zakładzie. Wyniki badań i pomiarów, o których mowa, pracodawca przechowuje przez okres 3 lat, licząc od daty ich wykonania. Oprócz tego, pracodawca niezwłocznie informuje pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy o aktualnych wynikach badań i pomiarów oraz udostępnia im te wyniki i wyjaśnia ich znaczenie. Ponadto pracodawca musi prowadzić na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy (zgodny z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia). Pracodawca musi również wpisywać na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów (zgodnej ze wzorem określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia). Ważną informacją jest również to, że pracodawca musi przechowywać rejestr oraz karty badań i pomiarów przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. W przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca niezwłocznie musi przekazać rejestr oraz kartę właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, który również musi przechowywać te dokumenty przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. Warto również wiedzieć, że wyniki badań i pomiarów wpisane do rejestru i karty, muszą być niezwłocznie udostępniane pracownikowi, byłemu pracownikowi, ich przedstawicielowi ustawowemu lub pełnomocnikowi, na jego pisemne żądanie.

Podsumowanie

Przedstawione w tym artykule badania środowiska pracy odnoszą się tylko do bardzo wąskiego przedziału związanego z czynnikami fizycznymi. Opisywanie wszystkich czynników zajęło by zbyt wiele miejsca. Ale jeśli interesuje Cię inny obszar związany z badaniami środowiska pracy, to napisz komentarz pod tym wpisem lub do mnie na maila – piotrkrzeminski82@gmail.com, a ja postaram się odpowiedzieć na nurtujące Cię pytania. Powiązane artykuły: 1. Ważne daty dla górnika. 2. Zagrożenia w zakładach górniczych. 3. Obowiązki osoby dozoru na zmianie. 4. Pytania na egzamin stwierdzający kwalifikacje.

Pozdrawiam